Ekonomist Mahfi Eğilmez, bugün açıklanan enflasyon bilgilerinin akabinde kendisine ilişkin “Kendime Yazılar” isimli bloğunda dikkat çeken bir yazı kaleme aldı.
Enflasyonda TÜFE yerine yurt içi üretici fiyatlarına (Yİ-ÜFE) bakılması gerektiğine vurgu yapan Eğilmez, “Sokaktaki insanlara sorduğunuzda karşılaştıkları enflasyon oranını yüzde 30’lar (yani Yİ-ÜFE) dolayında hissettiklerini söylüyorlar. Meğer tarif gereği onların karşılaştığı enflasyon TÜFE ile tanımlanıyor” diye yazdı.
Eğilmez yazısının devamında şu tabirleri kullandı:
TÜİK’in açıkladığı istatistik göstergeler ortasında kamuoyunda en fazla tartışma konusu olanları enflasyon ve işsizlik bilgileridir. TÜİK, son periyotta işsizlik verisini resmi işsizlik ve geniş işsizlik verisi olarak açıklamaya başlayınca tartışmanın işsizlik kısmı bir manada sona erdi. Resmi işsizlik verisi yüzde 12 dolayında olduğu halde geniş işsizlik verisi yüzde 30 dolayında açıklanınca resmi işsizliğin sırf bir tarif farklılığından kaynaklandığı, gerçekte işsizliğin yüzde 30 oranında olduğu konusu resmi olarak da onaylanmış oldu. Buna karşılık enflasyon oranı sorunu hala karışık. TÜİK, Mart ayı prestijiyle 12 aylık enflasyon oranını tüketici fiyatları açısından (TÜFE) yüzde 16,19, yurt içi üretici fiyatları açısından (Yİ-ÜFE) yüzde 31,20 olarak açıkladı.
Sokaktaki insanlara sorduğunuzda karşılaştıkları enflasyon oranını yüzde 30’lar (yani Yİ-ÜFE) dolayında hissettiklerini söylüyorlar. Meğer tarif gereği onların karşılaştığı enflasyon TÜFE ile tanımlanıyor. Bu durumda tüketici fiyat artışlarını ölçme konusunda bir problemimiz olup olmadığına bakmamız gerekir.
TÜFE, Yİ-ÜFE ve USD/TL kuru, Euro/TL kuru gelişmeleri son 12 ay prestijiyle aşağıdaki tabloda yer alıyor (kaynak: TÜİK / Tüketici Fiyat Endeksi, TÜİK / Yurt İçi Üretici Fiyat Endeksi ve Bloomberg HT.)
Tabloya baktığımızda TL’nin yarım Dolar ve yarım Euro’dan oluşan kur sepetine nazaran yüzde 29’a yakın kıymet kaybettiğini görüyoruz. Bu önemli bedel kaybı tıpkı devirde yüzde 31,2 oranında artmış bulunan Yurtiçi Üretici Fiyat Endeksine (Yİ-ÜFE) yansımış bulunuyor. Buna karşılık Tüketici Fiyatları Endeksine (TÜFE)’ye yansıma bunun yarısı kadar görünüyor.
Mart 2020’den Mart 2021’e TÜFE ve Yİ-ÜFE endekslerinin görünümü aşağıdaki grafikte yer gösteriliyor:
Grafik bize Yİ-ÜFE ile TÜFE ortasında giderek TÜFE aleyhine büyüyen bir fark olduğunu açık biçimde gösteriyor.
TÜİK sitesinde Yurtiçi Üretici Fiyatları Endeksinde (Yİ-ÜFE) temel alınan üretici fiyatları; ‘yurt içinde üretimi yapılan eserlerin, KDV ve gibisi vergiler hariç, peşin satış fiyatıdır’ diye tanımlanıyor. Buna nazaran Yİ-ÜFE’de üreticinin toptancıya (eğer yoksa perakendeciye) KDV ve gibisi vergiler hariç satış fiyatı temel alınıyor. Tekrar TÜİK sitesinde temel alınan tüketici fiyatları da şöyle tanımlanıyor: ‘Endeksin fiyat kapsamı satın alış fiyatları olarak tespit edilmektedir. Fiyatlar, vergiler dâhil peşin ödemeler olarak belirlenerek, taksitli satışlar üzerinden fiyatlandırmalar yahut mutabakatlı fiyatlar dikkate alınmamaktadır.’
Son 12 ayda içinde KDV ve gibisi vergiler olmayan Yİ-ÜFE yüzde 31,20 yükseldiği halde içinde KDV ve gibisi vergiler olan TÜFE yüzde 16,19 artmışsa bu durumda üreticiler, üretim maliyetlerine kurdan gelen artışları satış fiyatlarına yansıtamamış ve hasebiyle önemli biçimde ziyan etmiş olmalıydılar. Birkaç aylık ziyanlar sineye çekilebilir tahminen lakin bu aylarca sürerse üreticilerin batmış olması gerekir. Bilançolara baktığımızda bu türlü bir durum göremiyoruz.
TÜİK’ten diğer enflasyonu ölçen ENAGRUP isminde bir akademik teşebbüs var. Bu küme, TÜİK ile tıpkı mal ve hizmetlerin yüzde 80’ini, tıpkı tartılarla ele alarak hesaplıyorlar. Hesaplamadıkları üç kümesi da ay sonlarında direkt TÜİK hesabından alarak kendi hesaplarına ekliyorlar. ENAGRUP şimdi bir yılını doldurmadığı için 7 aylık TÜFE hesabı var. Buna nazaran ENAGRUP hesaplarında 7 aylık TÜFE yüzde 27,89 olarak çıkıyor. Buradan gidersek ENAGRUP’un yıllık TÜFE hesabının yüzde 35’in üzerinde olacağını iddia etmek sıkıntı değil.
Özetle söylemek gerekirse TÜİK tarafından açıklanan TÜFE endeksinin gerçeği yansıtıp yansıtmadığı konusunda insanların kuşkularının haksız olmadığı görülüyor.
