Danıştay, Cumhurbaşkanlığı Bağlantı Başkanlığının hazırladığı tartışmalı Basın Kartı Yönetmeliği’ni basın özgürlüğüne muhalif olduğu gerekçesiyle yürütmesini durdurdu. Çağdaş Gazeteciler Derneği’nin başvurusu üzerine alınan kararla Fahrettin Altun’un yetkileri tırpanlandı.
Cumhurbaşkanlığı Bağlantı Başkanlığının hazırladığı tartışmalı Yönetmelik Çağdaş Gazeteciler Derneği (ÇGD) tarafından yargıya taşınmıştı. ÇGD avukatı Onur Can Keskin’in açtığı davada Danıştay 10. Daire, Yönetmeliğin yalnızca bir unsurunun yürütmesini durdurmuştu. Avukat Keskin ÇGD ismine karara itiraz ederek, mevzuyu Danıştay İdari Dava Daireleri Kurulu’na taşıdı.
Danıştay’ın en üst organı olan İdari Dava Daireleri Şurasının (İDDK) kararı muhakkak oldu. Heyet, yüzlerce gazeteciyi mağdur eden tartışmalı Yönetmeliğin en kıymetli düzenlemelerinin yürütmesini durdurdu. Şura kararına nazaran, Bağlantı Başkanlığı’nın “basın meslek onurunu zedeleyecek işler yaptığı/yapması”, “milli güvenlik ya da kamu nizamına karşıt davranışlarda bulunması” ile “bunları alışkanlık edindiği/edinmesi” üzere münasebetlerle basın kartları ve daima basın kartlarını iptal yetkisi engellendi.
Çağdaş Gazeteciler Derneği tarafından mevzuyla ilgili yapılan açıklama şöyle:
“Danıştay İDDK kararında “hukuk devleti” “basın özgürlüğü” “eleştirme ve bedel yargısında bulunma hakkı” “gazetecinin savunma hakkı”na vurgu yaparken iktidara çok kuvvetli “hukuk devleti” iletileri verdi. Şura, Anayasanın 2. Unsuruna nazaran hukuk devletinin hukukun üstün kurallarıyla kendini bağlı sayan, yargı kontrolüne açık, yasa koyucunun da uyması gereken temel hukuk prensiplerinin bulunduğunun şuuruna sahip devlet olduğu vurguladı.
NET VE AÇIK OLMALI
Kaydedilen kararda “öngörülebilirlik” unsurunun, hukukun temel unsurlarından olduğu ve bu prensibe nazaran, yasal ve idari düzenlemelerin açık ve net olması gerektiği kaydedildi. Kararda, “Buradaki emel, ilgili bireylerin davranışlarını belirleyebilmesi ve makul aksiyonların yol açabileceği sonuçları evvelce öngörebilmesidir” denildi.
MEÇHUL DÜZENLEME YAPAMAZSIN
Kararında AİHM ve Anayasa Mahkemesi kararlarına da atıf yapan Konsey “belirlilik” prensibine de vurgu yaparak, “Düzenlemenin keyfiliğe müsaade vermeyecek biçimde yani yönetim tarafından takdir yetkisine dayanılarak keyfi uygulamalara imkân verilmeyecek halde yapılması gerekmektedir” münasebetine dayandı.
GAZETECİ RAHATSIZ EDEBİLİR
Kararda, basın özgürlüğüne ait anayasal kurallar ve demokratik toplumlardaki fikir özgürlüğüne ait unsurlar sıralandı. Basının, kamu güçlerine olduğu kadar özel güçlere karşı da korunması gerektiğinin anlatıldığı kararda şöyle denildi:
“Bağımsız ve tarafsız yayıncılığın sürdürülebilmesi için alınacak tedbirler de bu ödev kapsamındadır. Tabir özgürlüğünün kelamı edilen toplumsal ve kişisel fonksiyonunu yerine getirebilmesi için, AİHM’in de tabir özgürlüğüne ait kararlarında sıkça belirttiği üzere, yalnızca toplumun ve devletin olumlu, gerçek ya da zararsız gördüğü “haber” ve “düşüncelerin” değil, devletin yahut halkın bir kısmının olumsuz ya da yanlış bulduğu, onları rahatsız eden haber ve kanıların de serbestçe tabir edilebilmesi ve bireylerin bu tabirler nedeniyle rastgele bir yaptırıma tabi tutulmayacağından emin olmaları gerekmektedir.”
DEMOKRATİK TOPLUM İÇİN ÖZGÜR BASIN
Söz özgürlüğünün çoğulculuğun, müsamahanın ve açık fikirliliğin temeli olduğu, bu özgürlük olmaksızın “demokratik toplumdan” bahsedilemeyeceğinin anlatıldığı kararda, basın kartının, gazetecilerin mesleksel faaliyetlerini yürütürken aktif çalışmaları, dalın her türlü zorlukları karşısında kendilerini savunabilmeleri için kıymetli olduğu anımsatıldı.
BASIN KARTI YALNIZCA KART DEĞİLDİR
Basın kartının ayrıyeten her türlü kamusal faaliyete katılma konusunda akreditasyon görevi gördüğü belirtilerek, “Basın kartı yalnızca bir meslek kartı olmayıp, birebir vakitte basın kartı sahibi olan şahsa habere, bilgiye, olaya erişebilme imkânında kolaylık sağlayan ve bu doğrultuda toplumun gerçek bilgilendirilmesine araç olan bir karttır” denildi.
“KEYFİ BİÇİMDE ENGELLENEMEZ”
Kararda, bu nedenle, basın kartının niteliği ile ne halde verileceği konusunda ve bu kartın verileceği bireylerde aranacak kaideleri içeren temel prensiplerin, anılan hakka keyfi bir halde müdahale edilmesini önleyecek halde düzenlenmesi gerektiği vurgulandı.
İŞTE DURDURULAN HUSUSLAR
Danıştay İDDK öncelikle Basın Kartı Yönetmeliğinin daima basın kartı ve basın kartı iptallerine destek yapılan unsurlarının yürütmesini durdurdu.
ULUSAL GÜVENLİK VE KAMU NİZAMI MUĞLAK
Tartışmalı unsurlardan kimileri 25, 29 ve 30. Hususlarında düzenleniyordu. Yönetmeliğin “Basın meslek onurunu zedeleyecek işler yapması, davranışlarda bulunduğu yahut alışkanlıklar edindiği “, “Milli güvenlik ya da kamu sistemine karşıt davranışlarda bulunması yahut bu cins davranışları alışkanlık edinmesi” hallerinde kartların iptal edilebileceğini düzenleniyordu. Kararda bu tabirlerin tarifinin Yönetmelikte olmadığı vurgulanarak, şöyle denildi:
“Muğlak tabirler içeren bu düzenlemeler, üstte açıklamasına yer verilen, ‘hukuki öngörülebilirlik’ ve ‘hukuki belirlilik’ unsurlarına alışılmamış olduğu üzere, bu ibarelerin yer aldığı düzenlemelerin basın kartı sahibi ilgilileri, mesleğini baskı altında, kaygı içinde yerine getirmek zorunda bırakabileceği; bu nedenle de, anılan ibarelerin basının misyonunu tam olarak yerine getirmesine pürüz olabileceği sonucuna varılmıştır.”
GAZETECİYE SAVUNMA HAKKI KAİDE
Kararda “Diğer taraftan, anılan düzenlemeler çerçevesinde bedellendirilen fiillere ait tespitin hangi tarz ile ne halde yapılacağı soruları açıkta kalmakta olup; bu sürece ait soruşturma ya da inceleme yapılıp yapılmayacağı; ilgililerin savunmalarının alınıp alınmayacağı da meçhuldür. Kaldı ki, ‘savunma hakkı’nın, bireyin en temel haklarından olduğu ve Anayasamızda da bu durumun karar altına alındığı; bu hakkın ihlal edilmesinin hukuka terslik oluşturacağı açıktır.
Yönetim tarafından, bu düzenlemelerin içeriğinin geniş tutulması, muğlak tabirler kullanılarak, sonlarının tam olarak belirtilmemesi nedeniyle basın kartının iptali konusunda tanınan yetkinin keyfi olarak kullanılabileceği ve yönetim ile bireyin bu manada karşı karşıya gelebileceği de göz önünde bulundurularak, düzenlemenin çerçevesinin açık ve net halde belirlenmesi gerekmektedir.” denildi.
NET VE AÇIK OLUN
Kararda, basın kartının verilip verilmeyeceği yetkisinin kurula bırakılmasına karşılık, nasıl ve kim tarafından iptal edileceğinin yönetmelikte belirtilmediği, yönetmelik düzenlemelerinin, muğlak sözler içermesi, net ve açık olmaması, hudutlarının tayin edilmemesi nedeniyle tüzel öngörülebilirlik ve bellilik prensibine karşıt vurgulandı.
“İSTEDİĞİN KAMU GÖREVLİSİNE BASIN KARTI VEREMEZSİN”
Danıştay gerçek gazetecilerin basın kartları iptal edilirken Cumhurbaşkanlığı çalışanları başta, bürokrat ve memurlara hiçbir koşul aramadan “ulufe” üzere basın kartı verilmesine imkan sağlayan düzenlemeyi de durduruldu. Şura kararında, Yönetmeliğin 14. hususunun 1. fıkrasının a, b, c bentleri sıralandı. Bu düzenlemelere nazaran, şu şahıslara basın kartı verilebileceği anlatıldı:
– Cumhurbaşkanlığı Merkez Teşkilatında basın-yayın faaliyeti yürüten ve Cumhurbaşkanlığına bağlı kurum ve kuruluşlarda basın-yayın ünitesinde çalışan işçiden en üst yönetici tarafından belirlenecek şahıslara
– Bakanlıklarda, Basın ve Halkla Bağlar Müşavirliği ünitesi amiri ile basın-yayın faaliyeti yürüten çalışandan bakan tarafından belirlenecek iki bireye
– Bağlantı Başkanlığında; Lider ve lider yardımcılarına, 1. hukuk müşaviri, daire liderleri, taşra teşkilatı müdürleri, basın müşavirleri, basın ataşeleri ile Başkanlık ünitelerinde fiilen vazife yapan hukuk müşavirlerine, irtibat uzmanlarına ve uzman yardımcılarına, merkez, taşra ve yurt dışı teşkilatı ünitelerinde fiilen misyon yapan çalışandan Başkanlıkça uygun görülenlere…”
BASIN KARTI GAZETECİYE VERİLİR
Kararda, İrtibat Başkanlığı’na basın kartı düzenleme yetkisinin verildiği lakin kartın kamu görevlilerine verilmesine ait düzenleme yapma yetkisi tanınmadığı vurgulandı. Yönetmelikte, basın kartı verilmesine ait değerlendirmelerin komite tarafından yapılacağı belirtilmesine karşın dava konusu düzenlemelerde yalnızca en üst seviye yöneticinin, bakanın ya da liderin uygun görmesinin kâfi sayıldığı vurgulandı.
Basın kartı verilecek işçi konusunda da yönetmelikte sınırlama olmadığının anlatıldığı kararda, “Oysa ki basın kartı verilecek bireylere ait hangi ölçütlerin temel alınacağının somut olarak ortaya konulması; objektif ölçütlerin dava konusu Yönetmelik ile belirlenmesi gerekmektedir” denildi.
TÜREL BELLİLİK PRENSİBİNE TERS
Kararda, bu nedenle, kelam konusu düzenlemelerin türel bellilik unsuruna terslik teşkil ettiği belirtilerek, “Yönetmeliğin 6. unsurunda basın kartı verilecek bireyler için belli kaideler aranırken dava konusu düzenlemelerde rastgele bir kural aranmadan velhasıl bu kartın sınırlama getirilmeden her pozisyondaki çalışana verilebilir olması Yönetmeliğin kendi içerisinde çelişkili kararlar barındırmasına yol açmıştır. Bu prestijle, türel bellilik unsuruna muhalif biçimde düzenlenen anılan kararların hukuka karşıt olduğu sonucuna varılmıştır” denildi.
ARTIK NE OLACAK
İrtibat Başkanlığı, basın kartı başvurusu yapan gazetecilere, cevap vermeyerek, belgelerini incelemede tutuyor ya da sürece koymuyordu. Başkanlığın basın kartı almaya hakkı olup olmadığı istikametindeki formu kaidelerin dışına taşan ve yorum yoluyla ulaşılabilecek “makbullük” incelemesini mümkün kılan yasal destek ortadan kalktı. Danıştay İDDK kararı kesin ve bağlayıcı.
ÇABUCAK UYGULANMASI GEREKİYOR
Karara nazaran, İrtibat Başkanlığı, bu yolu izlemeksizin, müracaatları komiteye iletmek zorunda olacak. Başkanlığın bu tarafta inceleme yapmasını gerektirecek bir müddete de muhtaçlığı kalmadı. Tekrar karara nazaran, yürütmenin durdurulması kararı derhal uygulanacak, davanın bitmesi beklenmeyecek.
Danıştay’ın bu kararıyla Cumhurbaşkanlığı İrtibat Başkanlığı’nın bugüne kadar verdiği basın kartı ve daima basın kartı iptal kararları, basın kartı yenilememe ve basın kartı vermeme kararları tüzel destekten mahrum hale geldi. Belge bu karar üzerine Danıştay 10. Dairesine geri gönderildi. Artık, müracaattaki iptal istemleri temelden görülerek karara bağlanacak.”
