Gazeteci-Yazar Ertuğrul Özkök, “Tansu’ya mektuplar” yazı dizisinde son olarak Diyanet İşleri Başkanı’nın “Tanrı mı, Allah mı” fetvasına bahsetti.
Özkök fetvayı, Koç Holding’in çeşitli üst seviye misyonlarında bulunmuş Cengiz Solakoğlu anılarını yazdığı kitapta da yer alan dokümanlar üzerinden kıymetlendirdi.
Ertuğrul Özkök’ün yazısı şöyle:
DİYANET İŞLERİ LİDERİNİN FETVASI: ‘TANRI MI ALLAH MI’
Bu mektubu daha evvel okumuştum.
Şimdi bu hafta yayınlanacak olan bir kitapta mektupların özgününü gördüm.
Koç Holding’in çeşitli üst seviye misyonlarında bulunmuş Cengiz Solakoğlu anılarını yazdı.
Alfa yayınları tarafından basılan kitap, “Koç’ta 38 yıl: Anadolu’dan anılarla” başlığı ile bu hafta raflara çıkıyor.
Dün bu kitabı okudum.
ALLAHIN 99 İSMİ VARSA 100’NCÜSÜ OLUR MU
Kitabın 76 ve 77’inci sayfalarında çok farklı iki doküman var.
İki kişi ortasındaki mektuplaşma bu…
Bir tarafında Koç Holding’in kurucusu merhum Vehbi Koç var.
Öteki tarafında ise devrin Diyanet İşleri Lideri Lütfi Doğan…
Bu mektuplaşma neresinden bakarsanız bakın Türkiye’de son yıllarda yaşadığımız kutuplaşmanın yarattığı önyargıları paramparça eden detaylar taşıyor.
Mektupların ana konusu “Tanrı” ve “Allah” kelimeleri…
İsterseniz evvel şu mektupları bir okuyalım.
ÜNLÜ İŞ İNSANI DİYANET İŞLERİ LİDERİNE SORUYOR
“Sayın Bay Doğan;
Geçen hafta Dolmabahçe Mescidinde Cuma namazında hatip hutbeye çıkarak bir grup Türkçe tabirlerden bahsetti. Bu ortada ‘Bazıları İlah diyor, İlah demeyin Allah deyin’ dedi. Bunu şaşkınlıkla dinledim.
O akşam, öteki bir camie giden bir arkadaşımla beraberdim, onun gittiği mescitte de hatip “Günaydın demeyin, selamünaleykim deyin’ demiş, arkadaşım da buna hayret etmiş.
Bu bir talimatla mı oluyor, yoksa hatipler kendileri mi söylüyorlar? Büyük bir tepki yaratmaktadır. İlah kelamı çok hoş bir kelamdır. Bu hususu sizin üzere geniş görüşlü bir din önderimize duyurmak için bu mektubumu yazıyor, hürmetlerimi sunuyorum.”
DİYANET İŞLERİ LİDERİNİN Ö/6-75/60-273 NAMARALI CEVABI
Dönemin Diyanet İşlerdi Lideri Lütfi Doğan ona 3 Şubat 1975 tarihli bir mektupla yanıt vermiş.
Mektup, T.C Diyanet İşleri Başkanlığı’nda özel Ö/6-75/60-273 numara ile kayda geçmiş.
Yani özel bir yazışma olmaktan çıkıp, resmi doküman niteliği kazanmış.
Fetva da diyebilirsiniz.
Mektup şöyle:
Tarih: 3 Şubat 1975…
Sayın Vehbi Koç
“Başkanlıkça ‘Tanrı, günaydın’ demeyin, diye özel bir talimat yoktur. Hatipler kendi anlayış düzeyine nazaran hareket ediyorlar. Sürdürdüğümüz eğitimlerle uygun anlayışa getirmeğe çalışıyoruz. Takdir edersiniz ki bu vakit isteyen bir husustur.
Uyarınıza teşekkür eder, ulu Tanrı’dan sıhhatler, muvaffakiyetler dua eder, selam ve sevgilerimi sunarım.
Dr. Lütfi Doğan
Diyanet İşleri Başkanı”
İki mektubu okuyunca düşündüm.
Bu “Tanrı” mı “Allah mı” ikilemi hala önümüze çıkıyor.
Kendi hisseme “Tanrı” sözünü çok severim.
Türkçenin en hoş sözlerinden biridir.
İki sözle de kullanırken o denli bir ayırım yapmam.
“Tanrının yarattığı” kavramını kullanırım.
Ama “Allah korusun” derim.
Son vakitlerde “Yaradan” sözünü de sık sık kullanmaya başladım.
BAŞKAK ŞAHSEN KENDİSİ “YÜCE TANRI” DİYOR
Bu mektuplar Türkiye Cumhuriyeti’ne, Atatürk’e en bağlı laik ailelerden biri olan Koç’un kurucu babasının mescide giden, inançlarına bağlı bir insan olduğunu gösteriyor.
Bu mektupla Diyanet’e başvurup bir fetva istiyor adeta…
Ama birebir vakitte devrin Diyanet İşleri Liderinin da nasıl hoş ve hoşgörülü bir zihniyete sahip olduğunu gösteriyor.
Mektubunun sonunda “Yüce Tanrı” sözünü şahsen kendisi de kullanarak şık bir zekanın en hoş örneği veriyor.
Nereden bakarsanız bakın, iki inançlı insanın derslerle dolu çok hoş bir mektuplaşması bu.
Bu mektuplaşmanın Diyanet İşleri Başkanlığının resmi arşivine girmesinden dolmayı da çok memnunum.
EMEL SAYIN NE DEYİNCE EĞİTİME BAĞIŞ AKMAYA BAŞLADI
Kitapta dikkatimi çeken bir kısım daha var.
Doğan Kümesine ilişkin Kanal D televizyonunda Uğur Dündar’ın sunduğu bir programda Türkiye Eğitim Gönüllüleri için bağış toplama kampanyası yapılmış.
Çok da güzel bağış toplanmış.
Kampanyaya sunucu olarak Emel Sayın da katılmış ve o denli bir anekdot anlatmış ki, o anda bağış yağmaya başlamış.
Anlattığı bahis, Atatürk’ün katıldığı öğretmenler için düzenlenen bir toplantı ile ilgili. Emel Sayın bu anekdotu Turgut Özakman’ın “Şu Çılgın Türkler” kitabından okuyarak şöyle aktarmış:
“Mustafa Kemal Paşa toplantıya katılır ve konuşmasını yapar. ‘Milletimizi yetiştirmek için kutsal bir misyon yüklenmiş̧ olan, gelecekteki kurtuluşumuzun büyük öncüleri, bayan ve erkek öğretmenlerimiz hakkında hürmet hislerimi bir defa daha belirtmek istiyorum. Büyük tehlikeler önünde uyanan milletlerin ne kadar sebatkâr oldukları tarihten de bilinir. Silahıyla olduğu üzere, başıyla da mücadele mecburiyetinde olan milletimizin, birincisinde gösterdiği kudreti, ikincisinde de göstereceğine asla kuşkum yoktur. Her türlü güçlüğü göze alarak bu yolda sarsılmadan yürüyeceğinize inanıyorum. Vazifeniz çok kıymetli ve hayatidir. Bunda muvaffak olmanızı Cenab-ı Hak’tan temenni ederim.’
ATATÜRK KADIRNLAR İÇİN O DENLİ BİR KELAM SÖYLÜYOR Kİ
Atatürk konuşmasını bitirince herkes alkışlayarak ayağa kalkmış.
İşte o an çok enteresan bir an yaşanmış.
“Mustafa Kemal Paşa aranarak, ‘Mazhar Müfit Beyefendi,’ diye seslendi. ‘Buyurun efendim.’ Mustafa Kemal Paşa herkesin duyacağı biçimde sesini yükseltti, ‘Kongreye hanım öğretmelerimizi çağırdığınız için sizi kutlarım. Fakat hanımefendileri niçin bu türlü farklı oturttunuz? Sizin kendinize mi itimadınız yok, yoksa Türk hanımlarının faziletine mi? Bir daha bu türlü bir ilkellik görmeyeceğimi ümit ederim.’”
Emel Sayın bunları okuduktan sonra başını kaldırmış ve kameralara dönerek, “Dikkatinizi çekerim, yıl 1922,” demiş.
Kanal D’nin telefonları kilitlenmişti. İnanılmaz bir ileti yağmuru başlamış. Rekor bir bağışa daha imza atılmış̧. Program sonrası Emel Sayın Cengiz Solakoğlu’na, “Ben bu denli yıllık sanat hayatımda hiç̧ bu kadar heyecanlanmamış̧, bu kadar onurlanmamıştım,” demiş.
100 YIL EVVEL BAYANLARIN FAZİLETİNE GÜVENEN BİR ÖNDERİMİZ VARDI
Yıl 1922…
Bugüne daha 100 yıl var…
Liderimizin, bayanların faziletine inandığı yıllardı…
Türkiye’nin saf ve çağdaş yıllarıydı…
Kitabı ilgiyle okudum.
Aklımda en çok da bu iki kısım kaldı.
(*) Cengiz Solakoğlu: “Koç’ta 38 Yıl: Anadolu’dan Anılarla” Alfa Yayınları, Haziran 2022
İLGİ: 10.1.1975 tarihli mektubunuz.
Ertuğrul Özkök
