Nazım Hikmet’ in yasaklı olmasına rağmen bu toplumun en çok okunan ve paha biçilen şairi olarak kalması, tekrar bu toplumun paradoksuydu
1951 yılında kaçtığı Moskova ‘da hayata veda eden şairin, çok memnun bir hayati ve bol parası olmadığı üzere; geride bıraktığı vatan ve Memed’inin yokluğunun onu çok yaraladığı bilinir… En büyük hayal kırıklığını SSCB ‘nin katı ve adaletsiz işleyişine karşı duyduğu dokunaklı öfke ile “Ben namuslu bir komünistim ve o denli kalacağım ” diyerek açıklayan büyük şair hala, Rusya’da Novodeviçi Mezarlığında yatıyor .. Mezarlık 16 yy ‘dan kalma birebir isimli Manastır ‘ın tam kuzeyinde.. Büyük adamlar için yani. Tarihe damgasını vurmuş 27 bin kişi var lisana kolay..
Sağınızda Puşkin, solunuzda Çaykovski..
Mezarlığın ana kapısından 200 metre solda Ada 8 /147 numaralı mezarlık Nazım’ın . Üzerinde Abidin Dino ‘nun “Rüzgara Karşı Yürüyen Adam” figürü ile kaplı siyah granit mermer…Yanında Vera ‘nın külleri. .O gömülürken, dünya edebiyatı ve insanlığın geleceği için verdiği savaş anlatılmıştı uzun; tıpkı memleketler arası bir ozana yakışır ve layık olduğu üzere…
Pekala o herkesin hayran olduğu dünya şairi kimleri severdi?
ARAGON VE MAYAKOVSKİ HAYRANI VE ÖĞRETMEN NAZIM HİKMET
Fütürizm akımının şiir ve edebiyattaki en kıymetli temsilcisi olan Mayakovski; yürek, isyan, hengame, cüret, sürat üzere anahtar kavramlarla şekillenen şiir dünyasında, endüstrileşen ve makineleşen yeni dünya sisteminin sanat yapıtındaki yansıması hâline gelmiştir o devir. Rus Edebiyatında bir kilometre taşı olan Mayakovski’ ye olan hayranlığı Nazım’ ı da kıymetli ölçüde etkilemiş ve Türk Edebiyatında fütürizmin en kıymetli temsilcisi olmuştur. Mayakovski ile tanıştıktan sonra sanatının boyut değiştirdiğini asla gizlemeyen ve onu taklit etmekle de vakit zaman itham edilen Nazım, Mayakovski’ nin intiharla sonuçlanan vefatından en fazla etkilenen kişi olmuştur.
Yeniden bir öbür hayran olduğu büyük şair Aragon ile de, Viyana’ da düzenlenen Dünya Barış Kongresinde tanışır. Louis Aragon’a olan hayranlığı da dostluğu üzere ölene kadar devam eder. Şiirdeki hür ölçü konusunda özümsediği ve Fransız anti faşist hareketinin içinde bulunmasından ötürü Aragon ile olan bu diyalog, onu da aşk ve memleket sevdası temalı şiirlere tutkun yapar… Aragon’ un romantizmi ve tutkusu onu çok derinden etkilemiştir. Nazım Hikmet ömrü boyunca her ikisinin toplamından fazla eser vererek tüm dünyanın imrenerek baktığı bir edebiyat ustası olduğunu kanıtlamıştır. O denli ki; Şili’ nin büyük ozanı Pablo Neruda, katıldığı bir kongrede Nazım Hikmet’in şairliği hakkında epeyce övgü dolu olan şu cümleyi zikretmiştir; “Onun yanında biz şair bile olamayız”. Bu harikulade hassaslığın yanı sıra yeniden Pablo Neruda, Nazım Hikmet ismine Barış Mükafatını almıştır.
Nazım’ ın vefatının akabinde Aragon şu satırları yazarken onun da Nazım’a olan hayranlığını görürüz.
”…Nazım, senden bana birinci 1934’de kelam ettiler, sen hapisteydin, o vakit bir şeyler yazabildim. Dostluğumuz otuz yıl sürmeyecekti. Ne kadar az, otuz yıl. 1950’de, bizler, yani Türk halkı, dünyanın her köşesindeki şairler seni mahpustan kurtardığımız vakit, bir on dört temmuz günü dosdoğru hayatın içine daldım. Lakin bu yıl, sabırsızlığından, temmuzu bekleyemedin… Hapishane dışında on üç yıl, ya da buna yakın birşey, kırksekiz den altmış birine dek, hoş bir hayat bu. On üç yıl, çok şey. Hapishane dışında öldün. Bu da çok şey. Zira öldün. Bu fikre alıştıracağız kendimizi. İnsan Görüntülerini sensiz hayal etmeye çalışacağız… Senin tabirinle, görüntüyü bu ağaç olmadan hayal etmeye çalışacağız. Uçsuz bucaksız hayat’ı…”
Yaşarken öğretmen olma ve öğretme hevesinden hiç vazgeçmeyen Nazım Hikmet, Bursa Cezaevi’nde yattığı yıllarda yeniden tıpkı cezaevindeki Orhan Kemal’i yeterli bir hikayeci, hem de yeteneğini fark ettiği genç Balaban’ı ressam yapmak için uğraşmıştır.. İçeride sosyoloji, ideoloji ve siyaset eğitimi vererek bir yandan dışarıya hazırladığı iki kıymetli ressam ve kıssa müellifine öğretmenlik yapmıştır.
Orhan Kemal mahpustan çıktıktan sonra da dostluğunu sürdürdüğü Nâzım’a kitaplarını gönderir. Nâzım Hikmet cezaevinde olduğu üzere daima teşvik edici ve öğretici kalmıştır; tıpkı feyz alıp etkilendikleri ve ürettikleri üzere. Gerek lisan konusunda gerek edebi anlayış bakımından tüm bildiklerini bilhassa Orhan Kemal’e aktarmaya daima devam ettiğini şahsen müellifin kendisi tekraren lisana getirmiştir.
Vefatının 59. yılında; öğrenen, öğreten, anılarda daima yaşayacak ve yıllarca okunacak olan büyük şairi rahmet ve hasretle anıyoruz.
Haziran’ da ölmek sıkıntı ve bir o kadar da acı…
Hasret Kalkan
